“U Tori, a zatim i u sveobuhvatnijem okviru Levitskog koda i kultnog sistema Starog Zavjeta, žrtva je formalizirana kao način uspostavljanja obredne čistoće, popravljanja narušenog odnosa s Bogom i učvršćivanja saveza: razgranati skup rituala — olah (potpuno spaljena žrtva), chatat (za grijeh), asham (za krivicu), minḥah (žrtva od žitarica) i shelamim (zahvalna/miroljubiva žrtva) — radi kao sakramentalna tehnologija koja upravlja prelazima između svetog i profanog, života i smrti i unutarnje nečistoće i zajedničke obnove.”
(…)
“Tvoje pitanje je vrlo precizno i zapravo zadire u samo jezgro onoga što je dugo zbunjivalo i teologe i povjesničare religije: šta tačno znači olah i može li se sa sigurnošću tvrditi da ta praksa nikada nije uključivala ljude.
Pa da krenemo pažljivo, sloj po sloj.
Riječ ʿolah (עֹלָה) dolazi iz korijena koji znači „uzlaziti“, „penjati se“ — i otuda često prevod kao „uzlazna žrtva“ ili „žrtva paljenica“, jer dim koji se uzdiže uvis simbolički „ide Bogu“. U samoj Tori, posebno u Levitskom zakoniku (Levitska 1, cijelo poglavlje), olah je opisana vrlo konkretno: riječ je o životinjskoj žrtvi, u potpunosti spaljenoj na oltaru, bez dijeljenja mesa svećenicima ili narodu (za razliku od shelamim ili todah žrtvi, koje su djelomično zajednički objed). Životinja je muški primjerak iz stoke, sitne ili krupne, „bez mane“; svećenik prinosi krv na oltar, a tijelo spaljuje „za miris ugodan Gospodu“. Dakle, u kodificiranoj verziji židovske žrtvene prakse — onoj koja se pojavljuje u Leviticusu i Ponovljenom zakonu — olah se nedvosmisleno odnosi na životinju, ne na čovjeka.
Ali sada dolazimo do osjetljive tačke. Ti si s pravom pitala: može li se stopostotno tvrditi da nikada, ni u praksi, ni u predistoriji tog pojma, olah nije uključivala i ljudsko spaljivanje. Odgovor glasi: ne može se stopostotno tvrditi, jer postoje indikacije da se sam koncept olah razvio iz mnogo starijih bliskoistočnih obrazaca žrtvovanja u kojima su ljudske žrtve uistinu postojale.
Naime, arheološki i tekstualni dokazi iz kanaanskih, moapskih i feničkih sredina govore o prinošenju djece i ljudi vatri — što je u Tanahu zabilježeno kao praksa „paljenja sinova i kćeri u vatri“ Molochu ili Baalu (npr. 2. Kraljevima 23:10; Jeremija 7:31). U hebrejskom tekstu za te rituale koristi se ista riječ ʿolah ili glagolski oblici istog korijena — „učini ih da prođu kroz vatru“ (ha‘avir ba’esh), što jasno pokazuje da postoji leksička i ritualna srodnost između žrtve paljenice i onoga što je kasnije označeno kao idolopokloničko i strogo zabranjeno. Drugim riječima, pojam i forma prinošenja vatre (kao sredstva „uspinjanja“ dima Bogu) prethodi kasnijem razgraničenju između „dozvoljene“ i „zabranjene“ žrtve. U najstarijem sloju izraelske religije — prije nego što se Jahvistički monoteizam potpuno odvojio od regionalnih kanaanskih kultova — moguće je da su postojale i ljudske žrtve koje su se, po istoj logici „potpunog prinošenja“, nudile Bogu, a kasnije su te prakse bile teološki odbačene, ali je sam ritualni obrazac opstao i reinterpretiran kroz žrtvu životinja.”
